Prawo karne jest to zespół przepisów normujących kwestię odpowiedzialności karnej za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

Prawo karne dzielimy ze względu na przedmiot regulacji:

Prawo karne materialne – zespół przepisów określających jakie czyny uznawane są za przestępstwa oraz jakie kary są wymierzane za popełnienie czynów zabronionych.

Prawo karne procesowe – zespół przepisów regulujących postępowanie karne tj. postępowanie sądowe o czyny zabronione przez prawo karne materialne

Prawo karne wykonawcze – zespół przepisów regulujących zasady wykonywania kar i innych środków karnych

Najważniejsze zasady i funkcje prawa karnego:

Nullum crimen sine lege – nie jest przestępstwem czyn, który nie był zabroniony w momencie jego popełnienia.

Czyn zabroniony – czyn, którego popełnienia zabrania ustawa karna pod groźbą kary

Przestępstwo – czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia określająca jego znamiona, zawiniony oraz społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Przestępstwo dzielimy na zbrodnię oraz występek

Zbrodnia to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą.

Występek to czyn zabroniony, zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Naczelna dyrektywa prawa karnego to zasada humanitaryzmu. Zasada humanitaryzmu polega na minimalizowaniu cierpień, dolegliwości i innych niedogodności związanych z realizacją norm prawa karnego. Oznacza traktowanie człowieka z szacunkiem. Kara powinna być sprawiedliwą odpłatą za popełniony czyn, ale nie powinna niszczyć człowieka.

Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz – czyn musi być zabroniony przez prawo krajowe w czasie popełnienia go przez sprawcę, aby mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

Zasada ta ma charakter względny, gdyż prawo korzystniejsze dla sprawcy może działać wstecz.

Prawo karne pełni następujące funkcje:

Funkcja ochronna – ustanawia zakazy określonych kategorii zachowań naruszających bądź zagrażających określonym wartościom społecznym;
Funkcja sprawiedliwościowa – wyraża się w swego rodzaju odwecie na sprawcy za czyn zabroniony, który popełnił;
Funkcja gwarancyjna – orzeczona kara musi wynikać z ustawy, czyny zabronione muszą być jasno i precyzyjnie określone w ustawie;
Funkcja kompensacyjna – prawo karne powinno sprzyjać naprawieniu szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przestępstwem;
Funkcja prewencyjno-wychowawcza – ukaranie sprawcy zapobiega dalszemu popełnianiu przez niego przestępstw oraz świadomość zagrożenia karą odstrasza od popełniania przestępstw innych członków społeczeństwa.

Powrót