Wszystko co powinieneś wiedzieć o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Kiedy warto przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza? Co to jest, ile kosztuje i kto go dokonuje.
Otwarcie spadku
Otwarcie spadku następuje w chwili śmierci spadkodawcy. Kiedy umiera bliska osoba, warto szybko uregulować kwestie prawne związane ze spadkiem.
Możliwości spadkobierców
Jako spadkobierca w pierwszej kolejności powinieneś zdecydować – czy chcesz przyjąć spadek czy chcesz go odrzucić.
Jeżeli chcesz przyjąć spadek to przed Tobą kolejna decyzja – czy przyjąć spadek wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza.
Odrzucenie spadku
Odrzucenie spadku ma takie skutki, jakby spadkobierca nie dożył otwarcia spadku.
W praktyce oznacza to, że w Twoje miejsce wchodzą kolejne grupy, które nabywają prawo do dziedziczenia po zmarłym.
Przykład: ojciec Amelii z którym ostatni raz widziała się 15 lat temu, zmarł. Amelii udało się ustalić, że miał spore długi, a cały majątek, który posiadał, sprzedał. Postanawia spadek odrzucić. Amelia ma 2 córki - Agata skończyła właśnie 18 lat, a Marzena ma 12 lat.
W tym przykładzie w momencie kiedy Amelia spadek odrzuci – z mocy prawa nabędą go jej córki. Agata powinna spadek odrzucić sama, natomiast w imieniu Marzeny, Amelia powinna uzyskać zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie w jej imieniu spadku. I ma na to wszystko 6 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy.
Więcej o odrzuceniu spadku oraz o o tym jak uchylić się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku pisałyśmy szerzej na blogu w dziale spadek.
Przyjęcie proste
Proste przyjęcie spadku (przyjęcie spadku wprost) polega na przyjęciu wszystkiego co wchodzi w skład spadku.
Jak już z pewnością wiesz, w skład masy spadkowej wchodzą zarówno aktywa – środki finansowe, mienie, ale również pasywa – niezapłacone kredyty, pożyczki, faktury.
Przyjmując spadek wprost należy pamiętać, że odpowiedzialność za długi spadkowe jest nieograniczona.
Dobrodziejstwo inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza również polega na przejęciu aktywów i pasywów spadku. Różni się jednak zasadami odpowiedzialności za długi ograniczając ją do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.
Kiedy trzeba podjąć decyzję o sposobie przyjęcia bądź odrzucenia spadku?
Przepisy przewidują 6 miesięczny termin do podjęcia stosownych działań, które zapewnią ochronę przed poniesieniem odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia powołania do dziedziczenia na złożenie stosownego oświadczenia przed sądem lub notariuszem.
W razie braku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku spadkobierca odpowiada za długi spadkowe w sposób ograniczony, tj. do wysokości aktywów (dla osób zmarłych po 18 października 2015 r.). Natomiast, jeżeli spadkodawca zmarł przed 18 października 2015 r., niezłożenie oświadczenia w ustawowym terminie powoduje przyjęcie spadku wprost.
Sądem właściwym będzie sąd właściwy dla miejsca położenia spadku.
Wybór notariusza nie jest ograniczony – spadek można odrzucić lub przyjąć u dowolnego notariusza.
Uwaga! Do przyjęcia spadku konieczne jest stawienie się jednocześnie wszystkich spadkobierców*, natomiast odrzucić można niezależnie od pozostałych spadkobierców.
* Kiedy nie jest możliwe stawienie się jednocześnie wszystkich spadkobierców np. z uwagi na dzielącą ich odległość albo ilość spadkobierców i brak możliwości stawienia się jednocześnie, możliwe jest sporządzenie projektu protokołu dziedziczenia – każdy ze spadkobierców składa przed notariuszem oświadczenie, a ostatni ze spadkobierców uczestniczy w spisaniu protokołu dziedziczenia.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza a długi
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być korzystnym rozwiązaniem w sytuacji, kiedy nie do końca jesteś pewien czy zmarły zaciągnął jakieś kredyty, długi, pożyczki, ale masz pewność, że w skład spadku wchodzi jakiś majątek (mieszkanie, nieruchomość, kosztowne przedmioty) i nie chcesz spadku odrzucać, ale jednocześnie wolisz nie ryzykować, że długi przewyższą aktywa (wartość masy spadkowej).
Aby przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie musisz robić nic – po 6 miesiącach od śmierci spadkodawcy nabędziesz spadek właśnie w ten sposób.
Oczywiście jeżeli zależy Ci na czasie możesz złożyć oświadczenie wcześniej – przed sądem lub notariuszem.
Wykaz i spis inwentarza
Istotą przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest ustalenie, co zmarły po sobie zostawił – ustalenie wysokości długów spadkowych oraz wykaz majątku.
Przykład: Albert w chwili śmierci był właścicielem kawalerki położonej w centrum Krakowa oraz sporej działki w okolicy Zakopanego. W ostatnim czasie przed śmiercią żył ponad swój stan zaciągając liczne długi, kredyty, pożyczki.
Spadkobiercy Alberta przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza będą dążyli do ustalenia jakiej wysokości długi zaciągnął Albert oraz jaką wartość przedstawia pozostawiony przez Alberta majątek. W przypadku gdyby długi przewyższyły kwotę majątku, który zostawił po sobie Albert – spadkobiercy przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza ograniczą swoją odpowiedzialność za długi do majątku, który zostawił Albert. Ponad tę kwotę przy takim sposobie przyjęcia spadku nie będą ponosić odpowiedzialności.
Wykaz inwentarza
Wykaz inwentarza stanowi prywatny dokument sporządzony przez spadkobiercę, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W wykazie inwentarza należy z należytą starannością ujawnić wszystkie przedmioty należące do spadku, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według cen z chwili otwarcia spadku.
Nie tylko spadkobierca ustawowy może złożyć wykaz inwentarza
Poza spadkobiercą, wykaz inwentarza może złożyć zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu. Dopuszczalne jest składanie wykazu inwentarza wspólnie przez więcej niż jedną osobę.
Uzupełnienie wykazu
W razie ujawnienia po złożeniu wykazu inwentarza przedmiotów należących do spadku, przedmiotów zapisów windykacyjnych lub długów spadkowych pominiętych w wykazie inwentarza, składający wykaz uzupełnia go.
Gdzie złożyć wykaz inwentarza?
Wykaz inwentarza można złożyć w sądzie spadku lub miejsca zamieszkania uprawnionego albo u notariusza.
Uwaga! Konsul nie jest uprawniony do przyjęcia wykazu inwentarza.
Notariusz
Wykaz inwentarza złożony przed notariuszem zostaje objęty protokołem, a notariusz niezwłocznie przesyła wypis protokoły do sądu spadku.
Sąd spadku
Po złożeniu wykazu inwentarza do sądu, sąd spadku niezwłocznie zarządza ogłoszenie na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń sądu złożenia wykazu inwentarza.
Oświadczenie zamieszone w wykazie inwentarza są oświadczeniem wiedzy, a nie oświadczeniem woli.
Spis inwentarza
Spis inwentarza jest dokumentem sporządzonym przez komornika, ma moc dokumentu urzędowego.
W spisie zawiera się wszystkie przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych z zaznaczeniem ich wartości oraz długi spadkowe ze wskazaniem ich wysokości. Do określenia wartości spadku i wysokości długów miarodajny jest stan i cena z chwili otwarcia spadku.
Nieruchomości i ruchomości, z wyjątkiem ruchomości złożonych do depozytu sądowego, pozostają w posiadaniu osób, które nimi władają.
Kto może wystąpić z wnioskiem o spis inwentarza?
Z takim wnioskiem może wystąpić osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą lub zapisobiercą albo uprawnionym do zachowku, a ponadto wykonawca testamentu i wierzyciel mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy.
Postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza jest postanowieniem co do istoty sprawy i służy od niego zażalenie.
Gdzie złożyć wniosek o spis inwentarza?
Do sądu spadku, który na wniosek zainteresowanego wydaje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza.
Bądź bezpośrednio do komornika.
Komornik niezwłocznie po przystąpieniu do sporządzenia spisu inwentarza zawiadamia o tym sąd spadku, który wydaje postanowienie w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza.
Ile kosztuje spis inwentarza?
Wniosek kierowany do sądu spadku podlega stałej opłacie w kwocie 100 zł.
Opłata od wniosku kierowanego do komornika wynosi 400 zł.
Uzupełnienie spisu inwentarza
W razie ujawnienia przedmiotu należącego do spadku, przedmiotu zapisu windykacyjnego lub długu spadkowego niezamieszczonego w spisie inwentarza, sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.
Różnice pomiędzy wykazem a spisem inwentarza
Spis inwentarza i wykaz inwentarza mają tożsamy cel, ale istnieją między nimi istotne różnice:
1. inne osoby są uprawnione do sporządzenia wykazu inwentarza oraz żądania sporządzenia spisu inwentarza;
2. spis inwentarza ma charakter dokumentu urzędowego, a wykaz inwentarza jest dokumentem prywatnym;
3. w jednej sprawie może zostać sporządzonych kilka wykazów inwentarza, natomiast spis inwentarza jest tylko jeden;
4. w razie rozbieżności co do treści między wykazem a spisem, od chwili sporządzenia spisu inwentarza, spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjni i wykonawcy testamentu spłacają długi zgodnie ze spisem inwentarza;
5. sporządzenie spisu inwentarza łączy się z ponoszeniem kosztów sądowych.
Czy sporządzenie spisu inwentarza jest konieczne?
Przepisy nie nakładają na spadkobiercę obowiązku uzyskania spisu inwentarza spadku lub złożenia wykazu inwentarza, nie określają też terminu do wykonania tych czynności – pozostawiając to decyzji spadkobiercy.
Pamiętaj jednak, że samo przyjęcie spadku otwiera wierzycielom drogę do dochodzenia długów spadkowych, więc to w interesie spadkobiercy jest zadbanie o uzyskanie spisu inwentarza bądź złożenia wykazu inwentarza.
Podstawową konsekwencję sporządzenia i złożenia wykazu inwentarza i spisu inwentarza jest spłata długów spadkowych przez spadkobiercę (zapisobiercę windykacyjnego, wykonawcę testamentu) zgodnie z wykazem lub spisem.
Ponadto spis inwentarza ma istotne znaczenie w zakresie zabezpieczenia spadku oraz na etapie działu spadku.
Zasady spłacania długów
Na koniec niezwykle istotna kwestia – 4 najważniejsze zasady spłacania długów.
1. spadkobierca ma obowiązek uwzględnienia interesów wszystkich wierzycieli, o których istnieniu wie;
2. gdy kilku wierzycieli powinno być zaspokojonych w tej samej kolejności, a wartość stanu czynnego spadku nie wystarczy, by zaspokoić wszystkich w pełni, należy zaspokoić poszczególnych wierzycieli stosunkowo do wysokości ich wierzytelności;
3. spadkobierca obowiązany jest respektować pierwszeństwo wynikające z hipoteki lub zastawu;
4. spadkobierca nie może pomijać wierzytelności spornych.
Spłacanie długów w dobrej i złej wierze
Dobra wiara
Spadkobierca spłacający długi spadkowe w dobrej wierze jest chroniony prawem.
W dobrej wierze jest spadkobierca, który nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł dowiedzieć się o istnieniu innych długów spadkowych. Odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe ponosi tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił.
Zła wiara
Natomiast spadkobierca, który spłacał niektóre długi w złej wierze, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Zła wiara polega na tym, że spadkobierca wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych.
Wyjątek! Zaostrzona odpowiedzialność jest wyłączona, jeżeli spadkobierca nie ma pełnej zdolności do czynności prawnej lub istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.