Lidia Karpeta – Paluchiewicz

Przedawnienie w sprawach o błędy medyczne

Kiedy przedawni się sprawa o błąd medyczny? Kiedy mogę wystąpić do Sądu ze sprawą o błąd medyczny? Ile mam czasu na złożenie pozwu przeciwko lekarzowi, szpitalowi, pielęgniarce, ratownikowi, personelowi medycznemu? Kiedy sprawa o błąd medyczny się przedawni? Są to jedne z najczęściej zadawanych pytań w sprawach o błędy medyczne.

Proces leczenia, który nie zakończył się sukcesem skłania często do poszukiwania winnych. Media co chwilę donoszą o błędach popełnionych w trakcie leczenia, o zakażeniach szpitalnych, o całej gamie nieprawidłowości na linii pacjent-służba zdrowia. To powoduje, że pacjenci oraz ich rodziny coraz częściej i coraz chętniej poszukują szeroko pojętej “sprawiedliwości”. Niezadowoleni trafiają do sądów, gdzie walczą o odszkodowanie, zadośćuczynienie za wyrządzone im krzywdy. Zanim zaczną ustalać, kto może ponieść odpowiedzialność za konkretne zdarzenie medyczne zadają sobie równie często pytanie:

Ile mam czasu?

Przedawnienie w sprawach o odszkodowanie, zadośćuczynienie

Zgodnie z art. 4421 kodeksu cywilnego

§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.

Kiedy można wystąpić do sądu w sprawach o błędy medyczne

Odpowiedź na pytanie kiedy można wystąpić do sądu w sprawach o błędy medyczne zależy od konkretnego przypadku.

W pierwszej kolejności trzeba odpowiedzieć na pytanie kogo zamierzamy pozwać. Kto będzie odpowiedzialny za wyrządzenie szkody wywołanej zdarzeniem medycznym.

Nierzadko pacjenci bądź ich rodziny pierwsze swoje kroki kierują do prokuratury. Wspomniana wyżej “sprawiedliwość” kojarzy się wielu osobom z poniesieniem odpowiedzialności za swoje czyny lub zaniechania, z poniesieniem za nie kary. Najczęstsza wizja takiej kary np. za śmierć najbliższych wskutek zaniechań lekarza utożsamiana jest z karą pozbawienia wolności (więzieniem).

W ostatnich czasach coraz częściej na sali rozpraw obok panów w kajdanach na rękach i nogach, spotkać można lekarzy. I tak dochodzimy do pierwszego przypadku.

Lekarz został prawomocnie skazany 

Jeżeli toczyło się przeciwko lekarzowi postępowanie karne i został on prawomocnie skazany chcąc wystąpić o naprawienie szkody pacjent (lub jego rodzina) ma na to 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Nie ma tutaj znaczenia kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Istotne jest, że dla obliczenia terminu, w którym pacjent lub jego rodzina będzie mógł wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody bierzemy pod uwagę dzień popełnienia przestępstwa. Jeśli postępowanie karne trwało kilkanaście lat, mimo że wydaje się, że pacjent ma dużo czasu, czasem może go braknąć.

Przykład: podczas porodu nastąpiły komplikacje i ukończono ciążę z wykorzystaniem kleszczy Naegelego mimo wyraźnych przeciwskazań, co doprowadziło do uszkodzenia nerwu twarzowego dziecka.
Dopiero po kilku tygodniach lekarz badający noworodka poinformował rodziców o tym, że nerw ten jest uszkodzony.
Wyczerpanie matki oraz okoliczności porodu nie pozwoliły jej na identyfikację lekarza, który przeprowadził operację. Rodzice złożyli zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez lekarza przeprowadzającego zabieg. Postępowanie wyjaśniające trwało kilka lat. Potrzebne były opinie biegłych, trwały przesłuchania personelu medycznego celem ustalenia lekarza przeprowadzającego zabieg oraz okoliczności sprawy. Następnie sprawa została skierowana do sądu, gdzie trwała kolejne lata. Po blisko 16 latach zakończyła się i lekarz został prawomocnie skazany. Rodzicom zostały jeszcze 4 lata na złożenie pozwu o naprawienie szkody.

Toczy się postępowanie karne przeciwko lekarzowi 

Jeżeli postępowanie karne przeciwko lekarzowi nadal się toczy, roszczenie o naprawienie szkody ulegnie przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa, bez względu na to kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Istotne jest, że dla obliczenia terminu, w którym pacjent lub jego rodzina będzie mógł wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody bierzemy pod uwagę dzień popełnienia przestępstwa.

Jeżeli postępowanie karne trwa już długo i nadal nie widać końca – warto zastanowić się nad wystąpieniem z roszczeniem o naprawienie szkody. Zanim będzie za późno.

Lekarz został uniewinniony 

Co ciekawe, jeżeli lekarz został uniewinniony – nie doszło do popełnienia przestępstwa i tak roszczenie o naprawienie szkody ulegnie przedawnieniu z upływem 20 lat od dnia jego popełnienia.

Jest to dość ciekawa koncepcja, bo z jednej strony sąd uniewinniając lekarza orzeka, że lekarz nie popełnił przestępstwa, które było mu przypisywane. Z drugiej jednak strony pokrzywdzeni mogą dochodzić roszczenia o naprawienie szkody w dłuższym niż wynikałoby to z przepisów ogólnych terminie.

Takie stanowisko przedstawił Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 25 maja 2018 r. sygn. III CZP 108/17 dostrzegając, że

Przesłanką stosowania art. 4421 § 2 k.c. nie jest stwierdzenie zbrodni lub występku wyrokiem karnym (por. np. art. 404 k.p.c. i art. 52 § 1 pkt 2 in fine k.p.).

Ustalenie przestępstwa w postępowaniu cywilnym nie następuje w rozważanym przypadku w celu zastosowania represji karnej, co stanowi domenę jurysdykcji karnej, realizowanej w postępowaniu karnym, lecz ze względu na potrzebę zbadania skutków cywilnoprawnych, których przesłankę stanowi przestępność czynu wyrządzającego szkodę. 

Pogląd ten nie godzi w kompetencje i funkcję sądu karnego ani nie ingeruje per se w prawnokarną koncepcję przestępstwa. Doznaje dodatkowego wzmocnienia w brzmieniu art. 177 § 1 pkt 4 k.p.c., zważywszy że zawieszenie postępowania cywilnego w razie ujawnienia się czynu, którego ustalenie w drodze karnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej, nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz pozostawione jest ograniczonemu uznaniu sądu prowadzącego postępowanie cywilne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1999 r., III CKN 496/99, nie publ.).

Nie toczyło się postępowanie karne

W sytuacji, kiedy nie toczyło się postępowanie karne i pokrzywdzony chce wystąpić o naprawienie szkody ma na to nie więcej niż 10 lat od dnia w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Roszczenie o naprawienie szkody wynikające z błędu medycznego ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Jeżeli nie minął jeszcze rok od zdarzenia warto rozważyć najkrótszą i najtańszą z obecnie dostępnych dróg dochodzenia roszczeń w sprawach wywołanych zdarzeniami medycznymi.

Wpływ na bieg przedawnienia innych postępowań

Oprócz postępowania karnego przeciwko lekarzowi oraz drogi cywilnej warto zauważyć, że do powstania szkody mogło powstać również wskutek działania lub zaniechania innych osób np. pielęgniarki, która pomyli kabelki, ratownika medycznego, czy też wskutek działania bliżej nieokreślonych osób, które najczęściej określane jest mianem błędu organizacyjnego w działaniu placówki medycznej.

Postępowanie dyscyplinarne 

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy toczy się niezależnie od postępowania karnego, zatem termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Jakie kary może orzec sąd lekarski w ramach postępowania dyscyplinarnego wobec lekarza?

Sąd lekarski może orzec wobec lekarza następujące kary:

  1. upomnienie;
  2. nagana;
  3. kara pieniężna;
  4. zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat;
  5. ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
  6. zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat;
  7. pozbawienie prawa wykonywania zawodu.

Postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych

Postępowanie przed wojewódzką komisją ds orzekania o zdarzeniach medycznych jest mniej sformalizowaną drogą dochodzenia roszczeń powstałych wskutek zdarzeń medycznych.

Złożenie wniosku do wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych przerywa bieg terminu przedawnienia roszczeń określony w przepisach kodeksu cywilnego. Rozpoczyna się po zakończeniu postępowania przed wojewódzką komisją na zasadach ogólnych.

Powództwo przeciwko szpitalowi, przychodni 

Powództwo przeciwko szpitalowi, przychodni przedawnia się na zasadach ogólnych, tj. 3 lata od dnia, w którym pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Powództwo przeciwko pielęgniarce 

Roszczenia z tytułu błędów medycznych, w tym błędów pielęgniarek, przedawniają się na zasadach ogólnych, tj. 3 lata od dnia, w którym pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Powództwo przeciwko innym podmiotom 

Powództwo przedawnia się na zasadach ogólnych, tj. 3 lata od dnia, w którym pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Przedawnienie roszczeń małoletnich

Kolejną istotną kwestią, o której warto wspomnieć jest przedawnienie roszczeń osoby małoletniej. Nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez nią pełnoletności.

Przedawnienie w sprawach karnych

Powyżej omówiłam kwestię odpowiedzialności cywilnej (odszkodowanie, zadośćuczynienie) oraz wpływu postępowania karnego na obliczanie czasu przedawnienia w sprawach cywilnych.

Czas przedawnienia karalności w sprawach karnych dotyczących popełnienia błędu lekarskiego przez lekarza lub członków personelu szpitala wynosi od 5 do 20 lat w zależności od skutków błędu w sztuce lekarskiej. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:

  • 30 lat- gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;
  • 20 lat, gdy czyn stanowi inną zbrodnię; 
  • 15 lat- gdy czyn stanowi występek zagrożony kara pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat; 
  • 10 lat- gdy czyn stanowi występek zagrożony kara pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata; 
  • 5 lat- gdy chodzi o pozostałe występki.

W praktyce zastosowanie znajduje najczęściej okres 5 oraz 10 lat.

Podsumowanie

Sprawy o odszkodowanie, zadośćuczynienie przedawniają się z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Wyjątkiem jest toczące się przeciwko lekarzowi bądź innej osobie (pielęgniarce, ratownikowi medycznemu itp.) postępowanie karne. W takim przypadku czas przedawnienia wynosi lat 20.

Również w przypadku małoletnich roszczenie o naprawienie szkody wywołanej zdarzeniem medycznym nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania przez taką osobę pełnoletności.

W sprawach karnych przedawnienie nastąpi najczęściej w okresie 5 oraz 10 lat. Co nie wyklucza możliwości przedawnienia w terminie 15, 20 czy nawet 30 lat w szczególnych przypadkach.