Niewiele osób ma świadomość praw, które im przysługują, kiedy zwracają się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystając ze świadczeń zdrowotnych. Niestety zdarza się, że również podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych również nie do końca mają odpowiednią w tym zakresie wiedzę. Na podstawie przeczytanej w prasie lub zasłyszanej w telewizji informacji w połączeniu z własnymi wyobrażeniami Pacjenci budują sobie pewien obraz praw, które im przysługują. Personel medyczny buduje ten obraz na podstawie utrwalonej w danym szpitalu, placówce praktyki; ale jak to wygląda z prawnego punktu widzenia? Jakie tak naprawdę prawa przysługują Pacjentom?
Ten artykuł to skrócony przewodnik po prawach pacjenta otwierający cykl artykułów o prawach pacjenta, które zostaną omówione w bardziej szczegółowy sposób. Niezależnie czy jesteś Pacjentem, czy osobą wykonującą zawód medyczny (np. lekarzem, pielęgniarką, położną, lekarzem dentystą, ratownikiem medycznym, diagnostą laboratoryjnym) warto przynajmniej zapoznać się z tymi prawami.
Prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych
Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych:
- Odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej;
- Udzielanych z należytą starannością, w warunkach odpowiadających obowiązującym wymaganiom fachowym i sanitarnym;
- Udzielanych przez osoby wykonujące zawód medyczny kierując się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych;
- Udzielanych natychmiast w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia.
Pacjent ma prawo żądać opinii innego lekarza lub zwołania konsylium lekarskiego. Takie żądanie powinno zostać odnotowane w dokumentacji medycznej.
Uwaga!
Lekarz może odmówić, jeżeli uzna żądanie za bezzasadne, musi jednak pamiętać, aby je odnotować w dokumentacji medycznej Pacjenta.
Prawo do informacji
Pacjent, który skończył 16 rok życia, ma prawo do uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia w tym o:
- Rozpoznaniu,
- Proponowanych i możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
- Dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania lub zaniechania,
- Wynikach leczenia i rokowaniu.
Ponadto może wyrazić zgodę, na udzielenie informacji innym osobom, jak również może żądać, aby osoba wykonująca zawód medyczny nie udzielała mu wymienionych powyżej informacji.
Dowiedz się więcej o zgodzie na leczenie.
Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych
Jeżeli dany produkt leczniczy działa w sposób niekorzystny i niezamierzony można to zgłosić:
- Osobie wykonującej zawód medyczny (np. lekarzowi, pielęgniarce, położnej, farmaceucie);
- Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych;
- Podmiotowi odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu.
Prawo pacjenta do tajemnicy informacji
Osoby wykonujące zawód medyczny w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych danemu Pacjentowi mają obowiązek zachować tajemnicę o Pacjencie, jego stanie zdrowia oraz wszelkich informacji uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. Zarówno kiedy Pacjent żyje, jak i po jego śmierci.
Wyjątki, kiedy prawo do zachowania informacji w tajemnicy ulega ograniczeniu:
- Zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia Pacjenta lub innych osób;
- Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy;
- Zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o Pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;
- W ramach postępowania przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych;
- Ograniczenia nałożone przez przepisy odrębnych ustaw.
Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych
Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody po uzyskaniu od lekarza wszystkich informacji o stanie zdrowia rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami.
W przypadku Pacjentów małoletnich, którzy nie ukończyli lat 16, osób całkowicie ubezwłasnowolnionych, niezdolnych do świadomego wyrażenia zgody zgodę lub odmowę wyraża przedstawiciel ustawowy, a w razie jego braku opiekun faktyczny.
Pacjenci, którzy ukończyli 16 rok życia mają prawo wyrazić zgodę na przeprowadzenie badania lub udzielenie świadczeń zdrowotnych.
Jeżeli przedstawiciel ustawowy wyrazi zgodę na udzielenie świadczenia zdrowotnego a osoba, której ta zgoda dotyczy ukończyła lat 16, jest ubezwłasnowolniona, chora psychicznie, upośledzona umysłowo, ale dysponująca dostatecznym rozeznaniem ma prawo wyrazić sprzeciw. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
W przypadku zabiegu operacyjnego, zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla Pacjenta zgodę wyraża się w formie pisemnej.
W każdej innej sytuacji zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone ustnie albo przez zachowanie się Pacjenta które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli.
Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta
Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych, a osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca świadczeń zdrowotnych ma obowiązek postępować w sposób zapewniający poszanowanie intymności i godności Pacjenta.
Pacjent ma prawo do leczenia bólu, a podmiot udzielający mu świadczeń zdrowotnych jest obowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, jego leczenia oraz monitorowania tego leczenia.
Pacjent ma prawo, by w trakcie udzielania mu świadczeń zdrowotnych była obecna osoba bliska. Osoba wykonująca zwód medyczny udzielając świadczeń zdrowotnych, może odmówić obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w przypadku wystąpienia zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne Pacjenta. Odmowę należy jednak odnotować w dokumentacji medycznej.
Przy udzielaniu świadczeń medycznych mogą się znajdować wyłącznie osoby wykonujące zawód medyczny, które uczestniczą przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych tylko wtedy gdy jest to niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia lub wykonywanie czynności kontrolnych. Uczestnictwo innych osób wymaga zgody pacjenta. W przypadku Pacjentów małoletnich, ubezwłasnowolnionych całkowicie lub niezdolnych do świadomego wyrażenia zgody wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego i osoby wykonującej zawód medyczny udzielającej świadczenia zdrowotnego.
Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności.
Dowiedz się więcej na temat prawa do poszanowania intymności i godności pacjenta.
Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej
Pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych, a podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych ma obowiązek udostępnić Pacjentowi, jego przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie upoważnionej przez Pacjenta dokumentację medyczną.
Sposoby udostępnienia dokumentacji medycznej:
- Do wglądu w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, w siedzibie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych w sposób umożliwiający sporządzenie notatek lub zdjęć;
- Przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku*
- Przez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu;
- Za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej;
- Na nośniku informatycznym (np. na płycie, na pendrive) *.
* Za sporządzenie wyciągu, odpisu kopii lub wydruku podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych może pobierać opłatę, którą sam ustali z zastrzeżeniem, że maksymalna wysokość opłaty nie może przekroczyć:
- 0,002 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale za 1 stronę wyciągu albo odpisu dokumentacji medycznej (w 2017 roku to kwota 8,71 zł)
- 0,00007 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale za 1 stronę kopii albo wydruku dokumentacji medycznej (w 2017 roku to kwota 31 gr)
- 0,00004 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale za udostępnienie dokumentacji medycznej na informatycznym nośniku danych (w 2017 roku to kwota 17 gr)
Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza
Jeżeli opinia lub orzeczenie wydane przez lekarza mogą mieć wpływ na prawa, lub obowiązki Pacjenta np. orzeczenie o istnieniu przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego albo zaświadczenie o braku przeciwwskazań do korzystania z określonego rodzaju świadczeń zdrowotnych w uzdrowisku Pacjent, lub jego przedstawiciel ustawowy mogą wnieść w terminie 30 dni do dnia wydania opinii albo orzeczenia przez lekarza sprzeciw do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta za pośrednictwem Rzecznika Praw Pacjenta. Taki sprzeciw należy uzasadnić, wskazać przepisy prawa, z którego wynikają wspomniane wyżej prawa lub obowiązki.
Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
Pacjent podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego, korespondencyjnego z innymi osobami, a także do odmowy kontaktu z innymi osobami.
Pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych np. opiekę sprawowaną nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu. Przy czym, jeżeli wiąże się to dla szpitala z dodatkowymi kosztami, Pacjent zobowiązany jest pokryć te koszty. Wysokość kosztów ustala kierownik szpitala, uwzględniając rzeczywiste koszty realizacji tych praw. Informacja o wysokości opłaty oraz sposobie jej ustalania jest jawna i udostępniona w lokalu zakładu leczniczego.
Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej
Pacjent przebywający w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą ma prawo do opieki duszpasterskiej.
W razie pogorszenia się stanu zdrowia lub zagrożenia życia podmiot leczniczy ma obowiązek umożliwić Pacjentowi kontakt z duchownym jego wyznania na własny koszt (podmiotu leczniczego).
Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie
Pacjent, przebywając w podmiocie leczniczym, wykonującym działalność leczniczą ma prawo do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie. Koszty realizacji tego prawa ponosi ten podmiot, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.