Domniemanie niewinności jest jedną z najważniejszych zasad w postępowaniu karnym.
DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI W KONSTYTUCJI RP
Zasada domniemania niewinności znajduje swoje ugruntowanie w Konstytucji RP, w której każdy uznawany jest za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem.
Konstytucyjne domniemanie niewinności dotyczy każdego człowieka i trwa cały czas, co również jest związane z godnością człowieka.
Co więcej, nie odnosi się ona tylko do obywatela polskiego, nie ma znaczenia obywatelstwo, status ani stan cywilny.
DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI W ORZECZNICTWIE EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA
Zasada domniemania niewinności należy do podstawowych praw człowieka.
W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wskazuje się, że domniemanie niewinności chroni oskarżonego przez cały okres postępowania, nie tylko w postępowaniu sądowym, ale także w fazach to postępowanie poprzedzających.
ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI
Istotą zasady domniemania niewinności jest dyrektywa, że:
- oskarżony,
- podejrzany,
- osoba podejrzewana
muszą być traktowani jak niewinny niezależnie od przekonania organu procesowego.
Sąd przystępując do rozpoznania każdego sprawy, powinien zakładać, że oskarżony musi zostać uniewinniony, jeżeli przedstawione w przewodzie sądowym dowody nie pozwolą sądowi powziąć przesłaniania, że wina została udowodniona w sposób wyłączający wszelkie wątpliwości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 grudnia 2011 r., sygn. akt II AKa 382/11).
PRAWOMOCNOŚĆ WYROKU
Zasada domniemania niewinności nie działa, gdy wyrok jest prawomocny, co oznacza, że nie ma ona zastosowania w przedmiocie wznowienia postępowania i w postępowaniu kasacyjnym.
Natomiast w razie uchylenia prawomocnego wyroku w trybie wznowienia albo w wyniku rozpoznania kasacji, domniemanie niewinności oskarżonego odżywa i nadal chroni go, aż do czasu ponownego prawomocnego uznania go za winnego.
Co oznacza, że domniemanie niewinności trwa do momentu uzyskania waloru prawomocności przez wyrok skazujący.
Powyższe następuje w sytuacji wyczerpania drogi prawnej- skorzystania ze zwykłych środków zaskarżenia albo kiedy podmiot domniemania niewinności nie wniesie w terminie środka zaskarżenia.
DOWODZENIE
Domniemanie niewinności nie wymaga dowodzenia, to obalenie tego domniemania wymaga dowodów.
Oskarżony nie musi udowadniać, że jest niewinny.
TO na oskarżycieli spoczywa obowiązek udowodnienia winy oskarżonemu.
Jeżeli oskarżyciel nie udowodni winy, to powinien zapaść wyrok uniewinniający.
Sąd nie ma obowiązku poszukiwania dowodów z urzędu wspierających oskarżenie, gdy oskarżyciel nie udowodni winy oskarżonemu, ale zarzut zostanie uznany za udowodniony również wtedy, gdy udowodni go inny organ lub uczestnik postępowania.
W postępowaniu karnym dowody przeprowadza się albo z urzędu, albo na wniosek. W postępowaniu przygotowawczym dowody przeprowadzane są z urzędu przez organy ścigania albo z reguły na wniosek pokrzywdzonego.
ZABRONIONE JEST W JAKIKOLWIEK SPOSÓB PRZENOSZENIE CIĘŻARU DOWODU Z OSKARŻENIA NA OBRONĘ!
PRZYCZYNY, DLA JAKICH DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI NALEŻY STOSOWAĆ
- wyrażenie prawidłowej statystycznej, że większość obywateli nie popełnia przestępstw;
- zmuszenie oskarżyciela występującego w imieniu państwa przeciwko obywatelowi do poszukiwania i przedstawienia dowodów winy;
- ochronę przed skazaniem niewinnej osoby;
- zobowiązanie organów procesowych do prawnego stosunku do oskarżonego, w szczególności ostrożności w stosowaniu środków przymusu;
- stwarzanie bariery przed przesądami, konieczność traktowania oskarżonego jak niewinnego przez środki masowego przekazu, organizacje społeczne i inne osoby;
- nakazanie ochrony dobrego imienia oskarżonego.
W sytuacji idealnej wszyscy uczestnicy procesu powinni przy ocenie oskarżonego mieć na uwadze wskazane racje zasady domniemania niewinności.
DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI W ORZECZNICTWIE TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego uznaje się, że domniemanie niewinności nie rozciąga się na procedury ustawowe, których celem nie jest ustalenie naganności zachowania ludzkiego i wymierzenie sankcji.
DOMNIEMANIE NIEWINNOŚCI A ŚRODKI PRZYMUSU CZY ZABEZPIECZENIA MAJĄTKOWEGO
Domniemanie niewinności nie stoi na przeszkodzie stosowania środków przymusu czy zabezpieczenia majątkowego.