Jeżeli dostałeś mandat albo paraliżuje Cię myśl, że wychodząc z domu go dostaniesz – ten artykuł jest specjalnie dla Ciebie. Znajdziesz w nim odpowiedź co w takiej sytuacji możesz, a nawet powinieneś zrobić.
Mandat karny w teorii
Mandat karny wydawany jest w trybie postępowania mandatowego. Nie jest to wyrok, postanowienie, zarządzenie ani decyzja administracyjna. Jest to oświadczenie imperatywne (władcze) organu procesowego niebędące orzeczeniem.
Postępowanie mandatowe jest najbardziej uproszczonym i skróconym postępowaniem w sprawach o wykroczenia. Charakteryzuje się tym, że funkcjonariusz występuje jednocześnie jako „prokurator” i „sędzia”.
Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 zł.
Postępowanie mandatowe w praktyce
Przyjąłeś mandat
Postępowanie prowadzi policja, opcjonalnie inne organy, gdy otrzymują takie uprawnienia w przepisach szczególnych.
Postępowanie jest fakultatywne, co oznacza, że to od policji będzie zależało czy prowadzić takie postępowanie w określonym przypadku czy też nie.
Wygląda to w ten sposób, że:
- Organ postępowania wystawia mandat karny,
- przyjęcie przez sprawcę = nałożenie grzywny = koniec postępowania w sprawie o dane wykroczenie*.
*wniosek o uchylenie mandatu
Jeżeli pod wpływem chwili przyjąłeś mandat, ale gdy emocje opadły doszedłeś do wniosku, że kompletnie się z nim nie zgadzasz i chcesz się od niego odwołać. Masz taką możliwość, ale działaj szybko!
Co zrobić?
Złożyć wniosek o uchylenie mandatu.
Gdzie?
Do sądu rejonowego właściwego do rozpoznania sprawy o dane wykroczenie.
Skąd mam wiedzieć który Sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy o uchylenie mandatu?
Ustal, gdzie dostałeś mandat. Sąd, na którego obszarze działania została nałożona mandatem karnym grzywna będzie sądem właściwym do rozpoznania Twojej sprawy.
Przykład: mieszkasz w Katowicach. Dostałeś mandat w Częstochowie. Sąd Rejonowy w Częstochowie będzie właściwy do rozpoznania Twojej sprawy jeżeli zamierzasz się odwołać od mandatu.
Ile mam na to czasu? W jakim terminie mogę złożyć wniosek o uchylenie mandatu?
Tu liczy się szybkość! TERMIN! na złożenie takiego wniosku to 7 dni od dnia przyjęcia mandatu.
Co dzieje się później?
Sąd ocenia zasadność wniosku. Zleca czynności, by ocenić, czy dane przesłanki są wystarczające, by uchylić mandat.
Sąd rozstrzyga sprawę na posiedzeniu w którym uczestniczy ukarany mandatem i funkcjonariusz, który go wystawił. Dochodzi do konfrontowania dwóch stanowisk.
Jeżeli dojdzie do uchylenia mandatu, sprawa trafia do organu mandatowego, który po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających może skierować wniosek o ukaranie do sądu.
Czy mogę się odwołać od decyzji sądu o odmowie uchylenia mandatu?
Niestety nie. Od decyzji sądu o odmowie uchylenia mandatu nie można się odwołać.
Kiedy będę musiał zapłacić?
Nie spiesz się z tym. Od czasu, kiedy złożyłeś wniosek o uchylenie mandatu do wyznaczenia terminu posiedzenia, nie masz obowiązku zapłaty grzywny. W końcu walczysz o to, żeby tego mandatu nie zapłacić.
Podsumowanie postępowania mandatowego (przyjęcie mandatu)
Przyjąłeś mandat.
Nie zgadzasz się i składasz wniosek o jego uchylenie – sąd uchyla mandat.
Jeśli policja nic nie zrobi – tak jakby sprawy nie było.
Jeśli policja skieruje wniosek o ukaranie do sądu – toczy się sprawa przed sądem. W normalnym postępowaniu dwuinstancyjnym.
Nie zgadzasz się i składasz wniosek o jego uchylenie – sąd odmawia uchylenia mandatu.
Ta decyzja jest ostateczna – nie można się od niej odwołać. Pozostaje Ci zapłata mandatu.
Odmówiłeś przyjęcia mandatu
Jeżeli odmówiłeś przyjęcia mandatu funkcjonariusz występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Wniosek o ukaranie rozpoczyna postępowanie wykroczeniowe.
W którym sądzie będzie toczyło się postępowanie?
W sądzie, w okręgu którego popełniono wykroczenie.
Przykład: mieszkasz w Katowicach. Dostałeś mandat w Gdańsku. Sąd Rejonowy w Gdańsku będzie właściwy do rozpoznania Twojej sprawy jeżeli zamierzasz się odwołać od mandatu.
Jak wygląda postępowanie wykroczeniowe?
Podobnie jak postępowanie karne. Różni się to m. in. tym, że zamiast prokuratora Twoim oskarżycielem będzie policja. Nie będziesz oskarżonym tylko obwinionym.
Możesz przedstawiać dowody, składać wyjaśnienia, powoływać świadków, biegłych. Może nawet zostać przeprowadzony eksperyment procesowy.
Koszty
Z jakimi kosztami należy się liczyć w razie przegranej?
Koszty sądowe: opłata w wysokości 10% kwoty mandatu, nie mniej niż 30 zł.
Ewentualne koszty zastępstwa procesowego – stawka minimalna 360 zł
Czynności wyjaśniające w postępowaniu w sprawach o wykroczenia – stawka minimalna 180 zł
Odszkodowanie za niesłuszne ukaranie – stawka minimalna – 240 zł
Kiedy mandat się przedawni?
Mandat przedawni się po roku od popełnienia wykroczenia.
Ale uwaga! Jeżeli wszczęto w okresie roku od popełnienia wykroczenia postępowanie – karalność wykroczenia ustanie po 2 latach od popełnienia wykroczenia.
Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu.
art. 45 § 1 kodeksu wykroczeń
Mamy jednak stan epidemii. W okresie stanu zagrożenia epidemicznego nie biegnie przedawnienie karalności czynu w sprawach o wykroczenia.
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia.
art. 15 zzr ust. 6 ustawy
o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19,
innych chorób zakaźnych
oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
Kiedy sąd uchyli mandat?
Jeżeli złożysz wniosek o uchylenie mandatu, a na jedno z poniższych pytań odpowiedziałeś pozytywnie – sąd będzie miał obowiązek uchylić mandat.
- grzywnę nałożono za czyn niebędący wykroczeniem;
- grzywnę nałożono na osobę, która popełniła wykroczenie przed ukończeniem 17 lat;
- grzywnę nałożono na osobę, która działała w obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności lub była niepoczytalna;
- grzywnę nałożono za wykroczenie, za które należałoby orzec środek karny;
- grzywnę nałożono w wysokości powyżej 500 złotych, bądź za zbieg wykroczeń powyżej 1000 złotych, ale jedynie w części przekraczającej te kwoty.
Czy jest to postępowanie pilne? Czy sądy orzekają w tych sprawach?
Postępowanie mandatowe nie jest sprawą pilną.
Do końca kwietnia żadne sprawy poza pilnymi nie są rozpoznawane przez sądy.
Czy mogę zostać ukarany dwukrotnie za to samo?
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami możesz zostać ukarany dwukrotnie za to samo.
W obecnym brzmieniu wspomnianych przepisów oprócz mandatu karnego może zostać na Ciebie nałożona kara administracyjna.
Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w:
1) art. 46 ust. 4 pkt 1 lub w art. 46b pkt 5 i 9-12, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł;
2) art. 46 ust. 4 pkt 2 lub w art. 46b pkt 3, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 30 000 zł;
3) art. 46 ust. 4 pkt 3-5 lub w art. 46b pkt 2 i 8, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 30 000 zł;
4) art. 46 ust. 4 pkt 6, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 10 000 zł;
5) art. 46 ust. 4 pkt 7 lub w art. 46b pkt 4, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 10 000 zł.
Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie wykonuje decyzji, o których mowa w art. 47 ust. 4, podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł.
art. 48a ustawy
o zapobieganiu oraz zwalczaniu
zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
Niezwykle istotne jest to, że kara pieniężna nałożona na Ciebie w drodze decyzji administracyjnej wykonalna jest natychmiast. Masz 7 dni na zapłatę od doręczenia decyzji. Może być wykonana nawet w przypadku wniesienia odwołania do sądu. Brak zapłaty grozi możliwością egzekucji długu. W trybie administracyjnym, który najprościej mówiąc oznacza zajęcie Twojego majątku przez odpowiednie organy podatkowe.
Podsumowanie postępowania mandatowego w stanie epidemii – zalety i wady
Zalety
- wniosek o uchylenie mandatu nie zostanie rozpoznany w trakcie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemią;
- wniosek o ukaranie nie zostanie rozpoznany w trakcie trwania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemią;
- ewentualna konieczność zapłaty (w razie stwierdzenia popełniania wykroczenia) zostaje przesunięta – jak długo w czasie – nie wiadomo.
Wady
- sprawa się nie przedawni za rok od popełnienia przez Ciebie wykroczenia. Bieg tych terminów został zawieszony;
- oprócz mandatu może zostać na Ciebie nałożona kara pieniężna w drodze decyzji administracyjnej.
Na jakiej podstawie możesz dostać mandat
Podstaw otrzymania mandatu w stanie epidemii jest kilka.
Nieprzestrzeganie nakazów lub zakazów o zapobieganiu chorobom
Kto, wiedząc o tym, że:
1) jest chory na gruźlicę, chorobę weneryczną lub inną chorobę zakaźną albo podejrzany o tę chorobę,
2) styka się z chorym na chorobę określoną w punkcie 1 lub z podejrzanym o to, że jest chory na gruźlicę lub inną chorobę zakaźną,
3) jest nosicielem zarazków choroby określonej w punkcie 1 lub podejrzanym o nosicielstwo,
nie przestrzega nakazów lub zakazów zawartych w przepisach o zapobieganiu tym chorobom lub o ich zwalczaniu albo nie przestrzega wskazań lub zarządzeń leczniczych wydanych na podstawie tych przepisów przez organy służby zdrowia, podlega karze grzywny albo karze nagany.
Tej samej karze podlega, kto, sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną, nie dopełnia obowiązku spowodowania, aby osoba ta zastosowała się do określonych w § 1 nakazów, zakazów, wskazań lub zarządzeń leczniczych.
Art. 116 kodeksu wykroczeń
W tym przepisie przedmiotem ochrony jest zdrowie.
Wykroczenie można popełnić zarówno przez działanie jak i zaniechanie.
Jest to wykroczenie umyślne, w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym.
Naruszenie przepisów porządkowych
Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
art. 54 kodeksu wykroczeń
Wykroczenie może polegać na działaniu i na zaniechaniu.
Wykroczenie ma charakter formalny.
Sprawca wykroczenia z art. 54 KW musi naruszać przepisy dotyczące zachowania się w miejscach publicznych, czyli dostępnych dla z góry nieograniczonej liczby osób, np. ulicach, środkach komunikacji miejsckiej, parkach, centrach handlowych.
Popełnić to wykroczenie może każdy poza nieletnim.
Wykroczenie może zostać popełnione umyślnie i nieumyślnie.
Na czym polega zamiar bezpośredni?
Zamiar bezpośredni polega w tym przypadku na tym, że sprawca wiedząc, jakie przepisy porządkowe obowiązują, świadomie decyduje się na ich niestosowanie.
Co to jest zamiar ewentualny?
W przypadku zamiaru ewentualnego sprawca jedynie przypuszcza, że zachowanie jego zmierza do naruszenia zakazu, ale jest mu to obojętne.
Co to jest nieumyślność?
Nieumyślność polega na braku zachowania ostrożności w postaci upewnienia się, jakie zachowania w danym miejscu są dozwolone.
Podsumowanie
Jeżeli otrzymałeś mandat lub znajdziesz się w sytuacji, kiedy będziesz się wahał czy przyjąć mandat czy też go nie przyjąć – rozważ wszystkie zalety i wady.
Z mojej praktyki wynika, że zawsze, kiedy jest taka szansa – warto walczyć. Warto spróbować. W przypadku mandatu otrzymanego w związku z epidemią jest tak wiele pytań, które pozostają bez odpowiedzi, tak wiele wątpliwości interpretacyjnych i prawnych, że zapewne nieprzyjęcie mandatu oraz odroczenie w czasie postępowania mandatowego wydaje się najrozsądniejszym rozwiązaniem w obecnej sytuacji.