Nieudana operacja

Czym jest nieudana operacja? Kiedy pacjentowi będzie przysługiwało prawo do odszkodowania? Czego może domagać się pacjent? Kto odpowie za nieudaną operację? Jakie są podstawy odpowiedzialności?

Rodzaje operacji

Operacje zgodnie z kryterium czasu ich wykonania możemy podzielić na zabiegi w trybie:

• natychmiastowym – zabieg wykonywany natychmiast od podjęcia przez operatora decyzji o interwencji, u pacjenta w stanie bezpośredniego zagrożenia życia, groźby utraty kończyny czy narządu lub ich funkcji; stabilizacja stanu pacjenta prowadzona jest równoczasowo z zabiegiem;

• pilnym – zabieg wykonywany w ciągu 6 godzin od podjęcia decyzji przez operatora, u pacjenta z ostrymi objawami choroby lub pogorszeniem stanu klinicznego, które potencjalnie zagrażają jego życiu albo mogą stanowić zagrożenie dla utrzymania kończyny czy organu, lub z innymi problemami zdrowotnymi niedającymi się opanować leczeniem zachowawczym;

• przyśpieszonym – zabieg wykonywany w ciągu kilku dni od podjęcia decyzji przez operatora, u pacjenta, który wymaga wczesnego leczenia zabiegowego, lecz wpływ schorzenia na stan kliniczny pacjenta nie ma cech opisanych dla zabiegu w trybie natychmiastowym i pilnym;

• planowym – zabieg wykonywany według harmonogramu zabiegów planowych, u pacjenta w optymalnym stanie ogólnym, w czasie dogodnym dla pacjenta i operatora.

Operacje planowane (planowe)

W tym wpisie skupię się na operacjach planowanych czyli takich, na które pacjent świadomie wyraził zgodę, do której się przygotował i najczęściej na którą czekał dość długo bądź też za którą sporo zapłacił.

Najczęściej podawanym przykładem operacji planowanych są operacje plastyczne, kosmetyczne. Jednak lista jest znacznie bogatsza i obejmuje szereg innych operacji i zabiegów takich jak np. leczenie operacyjne palucha koślawego (haluksy), rekonstrukcja kolana, usunięcie torbieli, leczenie zaćmy i wiele, wiele innych na które pacjenci czekają tygodniami, miesiącami, a czasem nawet latami.

Każda operacja wiąże się z ryzykiem. W niektórych przypadkach ryzyko jest znacznie większe – czy to z uwagi na zakres operacji czy też w związku z indywidualnymi predyspozycjami danego pacjenta.

Co może zrobić pacjent, kiedy coś poszło nie tak?

W pierwszej kolejności należy zbadać, czy pomiędzy zdarzeniem (operacja) a szkodą (śmierć lub uszczerbek na zdrowiu) istnieje adekwatny związek przyczynowy. Związek przyczynowy w procesach medycznych jest kluczowym elementem, potrzebnym do przypisania komukolwiek odpowiedzialności za doznaną szkodę wywołaną zdarzeniem medycznym.

Więcej o odpowiedzialności za szkodę oraz o rodzajach odpowiedzialności możesz przeczytać w tym artykule. Natomiast w tym artykule pisałam o podstawowych przesłankach odpowiedzialności lekarza czyli o tym co trzeba udowodnić, żeby lekarz poniósł odpowiedzialność.

Jednak największą trudnością w procesach medycznych jest wykazanie, że nastąpiło naruszenie szeroko rozumianych obowiązków zawodowych, a w szczególności zasad aktualnej wiedzy medycznej i zasad etyki zawodowej lekarza. Czyli wykazanie bezprawności w działaniu lub zaniechaniu lekarza bądź personelu medycznego. Inną kwestią jest przypisanie za określone zachowanie bądź zaniechanie działania, winy konkretnej osobie.

Czym jest nieudana operacja?

Nieudana operacja to taka, która zakończyła się dla pacjenta niepomyślnie. Nie został osiągnięty zamierzony cel, podczas operacji lub w okresie okołooperacyjnym wydarzyło się coś, co nie powinno się wydarzyć lub nie wydarzyło się coś, co zdarzyć się powinno.

Przykład 1: Operacja plastyczna nosa. Celem operacji jest zmniejszenie nosa pacjentki oraz poprawienie jej samopoczucia wywołane korektą części ciała, której nie akceptuje. Wskutek operacji zostaje odsłonięta część kości nosowej i zamiast małego, zgrabnego noska, kobieta zostaje oszpecona.

Przykład 2: Operacja zaćmy. Celem operacji jest uratowanie wzroku pacjenta oraz poprawienie komfortu życia spowodowanego polepszeniem ostrości widzenia mającym niewątpliwy wpływ na codzienne funkcjonowanie. Wszystko poszło zgodnie z planem. Niestety wskutek zaniedbań, zaniechano poinformowania pacjenta o zaleceniach po zabiegu np. o zakazie podnoszenia, schylania się czy przecierania oczu. Pacjent po opuszczeniu szpitala czuł się tak dobrze, że tydzień po powrocie do domu wyniósł ciężki karton, który zaczął mu przeszkadzać po odzyskaniu wzroku i jeszcze przetarł oczy brudną ręką. Spowodowało to zwiększenie ciśnienia w gałce ocznej. Poza bólem głowy pacjent nie miał innych objawów. Niestety wysokie ciśnienie w gałce ocznej doprowadziło po pewnym czasie do ślepoty niwecząc całkowicie efekt zabiegu.

Patrząc na przykład pierwszy przychodzi nam na myśl, że doszło do klasycznego błędu polegającego na wycięciu zbyt dużej ilości skóry.

W drugim przypadku mamy bardzo obrazowe zaniechanie polegające na nie poinformowaniu pacjenta o zaleceniach po zabiegu.

W tym miejscu należy podkreślić, o tym jak doniosłe skutki ma prawidłowe informowanie pacjenta zarówno o planowanych czynnościach medycznych jak i o zaleceniach. Ten ciężar dowodowy – prawidłowo udzielonej informacji – spoczywa na lekarzu, który musi udowodnić, że dopełnił swojego obowiązku udzielenia pacjentowi pełnej informacji.

A zgoda pacjenta udzielona w wyniku naruszenia przez lekarza obowiązku prawidłowego poinformowania pacjenta jest nieskuteczna. Oznacza to, że lekarz może ponosić odpowiedzialność karną za wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta!

Powikłania

Muszę jednak zwrócić uwagę na jedną, niezwykle ważną kwestię – są to powikłania. Bardzo często pacjenci są przekonani, że doszło do błędu lekarza podczas gdy to było jedynie powikłanie. Jedno z wielu, z którym powinni zapoznać się przed wyrażeniem zgody na zabieg.

Przykład: Pacjentka zostaje poddany zabiegowi usunięcia kamieni nerkowych. Konieczne jest założenie cewnika urologicznego. Po zabiegu u pacjentki występują objawy nietrzymania moczu.

Nietrzymanie moczu po cewnikowaniu jest jednym z powikłań. Nie świadczy o tym, że coś poszło nie tak.

Jak już pisałam na wstępie – każdy zabieg, każda operacja wiąże się z ryzykiem. Ryzykiem, że u danego pacjenta wystąpią powikłania.

Coraz częściej pacjenci dostają w szpitalach gotowe wydruki z listą możliwych do wystąpienia przy danym zabiegu powikłań. Zdarza się, że ryzyko określone jest procentowo albo w inny sposób możliwy dla pacjenta do zobrazowania i oszacowania (np. zdarza się w 1 przypadku na 100.000).

O ile część powikłań wydaje się pacjentom normalna i w pewnym stopniu godzą się na nie, akceptują je (np. mdłości, wymioty, biegunka, wysypka, świąd, ból głowy, krwiak itd.), to inne jakby pomijali i w pierwszej kolejności zawsze przyjdzie im na myśl błąd w ich procesie leczenia (np. nietrzymanie moczu po cewnikowaniu, brak czucia w operowanym miejscu, zakażenia, zatory, bliznowce itd.).

Kiedy pacjentowi będzie przysługiwało prawo do odszkodowania?

Pacjentowi będzie przysługiwało prawo do odszkodowania po spełnieniu wszystkich przesłanek odpowiedzialności z art. 415 kc czyli ustaleniu, że pomiędzy zdarzeniem a szkodą istnieje adekwatny związek przyczynowy oraz, że działanie personelu medycznego było bezprawne, ewentualnie zawinione.

W przypadku planowanych operacji, w szczególności tych z zakresu chirurgii plastycznej, kosmetycznej pacjent będzie mógł swoje roszczenie oprzeć na art. 471 kc czyli odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy.

Przykład: Pacjentka poddała się zabiegowi powiększenia piersi. Przed zabiegiem dokładnie omówiła z lekarzem wielkość i kształt. Po operacji okazało się, że nie zgadza się ani wielkość ani kształt.

Pacjentce będzie przysługiwało w takim przypadku roszczenie o niewywiązanie się przez lekarza z umowy i nieosiągnięcie zamierzonego efektu.

Czego może domagać się pacjent za nieudaną operację?

Za nieudaną operację, pacjent może domagać się:

• odszkodowania – za wszystkie koszty związane z leczeniem, koszty ponownej operacji naprawczej, koszty dojazdu, a w razie śmierci pacjenta koszty pogorszenia sytuacji życiowej jego najbliższych,
• zadośćuczynienia – za poniesioną krzywdę, wszystkie ujemne doznania i przeżycia związane z operacją i procesem leczenia,
• renty – w przypadku kiedy wskutek operacji pacjent staje się niezdolny do pracy.

Przykład: Po operacji powiększenia piersi u pacjentki okazuje się, że implanty były wadliwe. Po kilku miesiącach od operacji zawarty w nich silikon pękł powodując wyciek substancji do organizmu. Jak się okazało producent chcąc zaoszczędzić zastosował silikon przemysłowy, który był dla organizmu silnie toksyczny. U pacjentki konieczna była natychmiastowa operacja naprawcza. Niestety nie była ona możliwa z uwagi na zdiagnozowany u niej nowotwór piersi oraz konieczność stosowania chemioterapii. 

W tym przypadku pacjentce będzie przysługiwało odszkodowanie za wszystkie koszty związane z leczeniem w tym również leczeniem nowotworu piersi, który powstał wskutek wycieku szkodliwego silikonu do organizmu. Ponadto będzie jej przysługiwać zadośćuczynienie za wszystkie krzywdy związane z nieudaną operacją. Pacjentka może się również zastanowić nad rentą. Przykładowo jeżeli pacjentka była modelką i wskutek nieudanej operacji została trwale oszpecona oraz utraciła możliwość dalszej pracy w zawodzie może domagać się renty. Podobnie jeżeli proces leczenia był tak długi, że straciła pracę np. poprzez likwidację jej stanowiska pracy.

Kto odpowie za nieudaną operację?

Jak widać na wskazanym wyżej przykładzie, kwestia odpowiedzialności nie jest taka oczywista i nie zawsze za nieudaną operację odpowie lekarz bądź szpital. Może to być nieuczciwy producent, szpital.

W pierwszej kolejności należy zbadać co poszło nie tak. Jeżeli pacjent ma pewność, że nie były to powikłania i na jednym z etapów leczenia doszło do błędu, zaniedbania, zaniechania to należy zbadać kto jest za nie odpowiedzialny.

W podanym wyżej przykładzie lekarz mógł działać w dobrej wierze i przekonaniu, że stosowane przez niego implanty spełniają wszystkie wymagane normy i standardy. Jak się jednak okazało, producent implantów chcąc zaoszczędzić naraził pacjentki na śmiertelne ryzyko. Podobnie będzie w przypadku dopuszczenia innego, wadliwego sprzętu medycznego np. igły, która podczas zastrzyku lub pobierania krwi złamie się zostając w ciele pacjenta.

Natomiast w sytuacji, kiedy lekarz ma świadomość, że implanty są wadliwe, albo powinien to wiedzieć, ale z bliżej nie określonych powodów je stosuje – będzie można rozważyć również odpowiedzialność lekarza, który naraża w takim przypadku pacjentkę. Warto również rozważyć aspekt karny w tym przypadku.

Najczęściej jednak pacjent pozwie szpital. Dlaczego warto pozwać szpital? Bo można mu przypisać winę anonimową, winę organizacyjną. Dla pacjenta korzyści są następujące:

1. nie musi udowadniać winy, lecz wystarczy, że wykaże, że nie zostały zachowane odpowiednie standardy np. w zakresie bezpieczeństwa, higieny, przechowywania leków, odpowiedniej ilości personelu,
2. nie musi wykazywać personalnie konkretnemu lekarzowi błędu, lecz wystarczy, że wskaże, że lekarz pracował w pozywanym szpitalu. Nie interesuje go nawet rodzaj stosunku pracy, współpracy lekarza ze szpitalem,
3. odpowiedzialność szpitala jest oparta na innej podstawie prawnej niż odpowiedzialność lekarza – głównie na art. 416 kc czyli odpowiedzialności osoby prawnej oraz odpowiedzialności z art. 430 kc czyli odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez podwładnego. Kwestie dowodowe do przypisania szpitalowi odpowiedzialności wyglądają znacznie korzystniej z punktu widzenia pacjenta.

Jakie są podstawy odpowiedzialności?

Podstaw odpowiedzialności za nieudaną operację jest wiele i zależą one od podmiotu, który będzie odpowiedzialny za wyrządzenie szkody oraz charakteru operacji.

Podsumowując – w przypadku nieudanej operacji odpowiedzialność poniesie lekarz, szpital bądź inny podmiot np. producent wadliwego sprzętu medycznego, implantów itp.

W zależności od rodzaju operacji – odszkodowania, zadośćuczynienia lub renty można dochodzić na podstawie winy, umowy lub na zasadzie odpowiedzialności za zaniedbania organizacyjne szpitala.

Warto również wiedzieć jak obniżyć koszty postępowania o błędy medyczne oraz skrócić czas rozpoznania sprawy?